Samen lezen over verlies
Een boek kan helpen bij gesprek met kinderen
door Sophia Geuze
Het verliezen van een geliefd persoon is voor kinderen een ingrijpende gebeurtenis. ,,Praten via een boek kan voor een kind gemakkelijker zijn dan rechtstreeks met een volwassene een gesprek voeren.’’ Kinder- en jeugdpsychotherapeut Linda Klein schrijft dit in de achtergrondinformatie bij haar boek ‘Om nooit te vergeten’.
In het mooi geïllustreerde boek speelt Imme de hoofdrol. Klein neemt een mooie aanloop naar een moeilijk thema. Als Imme en zijn moeder door het bos vol herfstkleuren fietsen, vraagt Imme of de bomen doodgaan. De blaadjes vallen er tenslotte allemaal af. Moeder sluit daarbij aan met een mooi christelijk lied:
In de herfst verdort het gras, de bloemen vallen af.
En de vogels die er waren, vliegen naar een ander land
Maar het woord van onze God. Houdt eeuwig stand.
Ze eindigt het boek met andere coupletten uit dit lied.
Tulpenbollen
Imme en zijn moeder zijn op weg naar de kinderboerderij. Bij het geitenveldje ontdekt Imme dat Stippel er niet is. Op het hek hangt een bordje ‘Lieve kinderen, Stippel werd erg ziek en is doodgegaan’. Imme is verdrietig. Stippel was nog niet oud. Opa was wel heel oud toen hij overleed, maar Lotte juist weer niet. Imme mist ze allebei. Hij praat tegen geit Streep en vertelt tegen het dier dat het helemaal niet leuk is om niet meer samen te kunnen spelen. Wie opgelet heeft, zag op de illustratie een mandje met tulpenbollen staan. Immes moeder heeft blijkbaar een zakje gekocht. Op de terugweg van de kinderboerderij komen ze langs de begraafplaats. Ze stoppen en nemen de bollen mee naar het graf van Lotte. Imme vindt de bollen er maar dood uitzien. Mama legt uit dat er na de winter prachtige bloemen uit zullen groeien. Samen praten ze nog kort door over de begrafenis en over Lotte.
In het boek komen echte kindervragen aan de orde. Klein
laat de moeder korte antwoorden geven.
‘Mama, wanneer gaan jullie dood?
‘Dat weet ik niet’’
‘En ik, wanneer ga ik dood?’
‘Ik hoop dat je heel oud wordt, Imme.’
‘Is het eng om dood te gaan?
‘God zal bij ons zijn. Dat heeft hij
beloofd!’
Het boek heeft een troostrijke boodschap, maar geeft
tegelijk geen gemakkelijke antwoorden. Op de tekeningen is
veel te zien. Zo zit er in de bakfiets een jonger kind dat
heel onbezorgd door het verhaal danst. Dit kind heeft het
overlijden van Lotte niet zo bewust meegemaakt en geeft het
verhaal iets luchtigs. De herfstbladeren en de bloembollen
laten goed zien dat sterven niet het einde is. In het
voorjaar komen er weer knoppen aan de bomen, de bollen
zullen bloeien en gelovigen leven verder bij God.
‘Mam, zijn er dieren in de hemel?’, vraagt
Imme.
‘We zouden alles wel willen weten, hè? Of
willen kijken, heel even maar.’
Kijken, luisteren, doen
De bijlagen voor opvoeders/ouders en voor gebruik in de klas staan op www.arkmedia.nl ,,Soms leeft het idee dat een kind ‘moet praten’ om moeilijke gebeurtenis een plek te gaan geven. Dat hoeft niet. Een kind verwerkt ook door kijken, luisteren en doen, zoals tekenen en spelen. Zeker bij kinderen die wat stiller zijn, is de rol van de voorlezer belangrijk. Praat dan bijvoorbeeld alleen over Imme en de peuter. Dat is minder bedreigend. Zeg bijvoorbeeld: Ik snap wel dat Imme veel vragen heeft, dat is niet gek’’, schrijft Klein.
In de bijlage loopt Klein een aantal thema’s langs die in het boek voorkomen. Die introduceert ze met een korte tekst. Ze heeft er steeds vragen bij. Een aantal kun je beantwoorden met het boek op schoot en een aantal zijn algemener. Aan het eind van elk thematisch blokje staat een korte uitleg. Bij het thema ‘Dood in de natuur’ staat de vraag: Hoe zie je welk seizoen het is? Los van het boek kun je doorpraten over de vraag: Hoe zie je of merk je dat iets dood is?
Aan het eind van de bijlage staan tips voor
volwassenen:
Verwacht niet altijd een antwoord van een kind.
Vraag niet alleen, maar benoem ook dingen die jou opvallen.
Verzwijgen is pijnlijker of meer beangstigend dan eerlijk
en duidelijk zijn.
Herlezen en herhalen van dingen die al aan een kind verteld
zijn, helpt om veiligheid te hervinden.
Om nooit te vergeten
Linda Klein en Nynke Mare Talsma. Uitg. Ark media,
Amsterdam 2009. 26 blz. € 10,95. 3+
© Nederlands Dagblad, 4 november 2009